به نقل از «خبرگزاری صدا و سیما»

بررسی آثار نجومی دورۀ اسلامی بدست دو استاد دانشگاه تهران

تاریخ انتشار: ۱۲ دی ۱۴۰۱ | کد خبر: ۳۶۷۴۷۸۵۲

به گزارش خبرگزاری صدا و سیما، مقاله دکتر حنیف قلندری و دکتر حسن امینی، اعضای هیأت علمی دانشکده الهیات و معارف اسلامی دانشگاه تهران با عنوان «جدول ستارگان خرقی: یک جدول ستارگان از نجوم دورۀ اسلامی» منتشر شد.   به نقل از دانشگاه تهران، آقای قلندری گفت: آثار نجومی دورۀ اسلامی شامل دو دسته نجوم نظری و نجوم عملی می‌شوند.

بیشتر بخوانید: اخباری که در وبسایت منتشر نمی‌شوند!

نجوم نظری به الگو‌های حرکت اجرام آسمانی و برهان‌های هندسی مربوط به آن می‌پردازد و مهم‌ترین آثار نجوم عملی جدول‌های نجومی هستند که در دورۀ اسلامی، آن‌ها را «زیج» می‌نامیدند. یکی از جدول‌های اصلی زیج‌ها جدول ستارگان است که در آن اسامی ستارگان و مختصات دایره‌البروجی و میزان درخشندگی آن‌ها نوشته می‌شده است.   استادیار پژوهشکده تاریخ علم دانشگاه تهران در توضیح ویژگی‌های علم نجوم دورۀ اسلامی می‌گوید: وقتی از ستارگان در نجوم پیش از تلسکوپ صحبت می‌کنیم، منظور ستارگانی است که در آسمان شب به چشم می‌آمدند. از نظر منجمان گذشته تعداد ستارگانی که به چشم می‌آید، قابل شمارش بوده است. ایشان ستارگان را در ۴۸ صورت فلکی دسته‌بندی می‌کردند و تعداد آن‌ها را ۱۰۲۲ ستاره در نظر می‌گرفتند.   این پژوهشگر تاریخ علم در جهان اسلام می‌افزاید: علاوه بر زیج‌ها، برخی کتاب‌های هیئت نیز مشتمل بر جداول ستارگان می‌شدند. کتاب‌های هیئت آثار نجومی هستند که در آن‌ها الگوی حرکت اجرام آسمانی و جغرافیای ریاضی، یعنی وضع آسمان در عرض‌های جغرافیایی مختلف توصیف می‌شده است. یکی از مهم‌ترین نمونه‌های آثار جامع هیئت کتاب «منتهی الإدراک فی تقاسیم الأفلاک» نوشتۀ بهاءالدین عبدالجبار خرقی است که در سال ۵۲۶ قمری نوشته شده است.   این کتاب دربردارنده فصل مفصلی دربارۀ ستارگان و جدولی حاوی نام ۸۴ ستاره است. در مقاله‌ای که اخیراً به چاپ رسیده است، جدول ستارگان خرقی را با منابع اصلی او یعنی «مَجِسطی» بطلمیوس، «صور الکواکب» عبدالرحمن صوفی و برخی نوشته‌های ابوریحان بیرونی مقایسه کرده‌ایم و مدعایی در بارۀ زمان تنظیم جدول مطرح کرده‌ایم.   مقاله مشترک دکتر قلندری و دکتر امینی، به تازگی با عنوان «Kharaqī’s Star Catalogue: A Star table from Medieval Arabic Astronomy» به زبان انگلیسی در نشریه تاریخ علم دانشگاه تهران منتشر شده است. دکتر قلندری پیش از این نیز متن عربی رساله «منتهی الإدراک فی تقاسیم الأفلاک» خرقی را تصحیح و به همراه ترجمه فارسی منتشر کرده است.

منبع: خبرگزاری صدا و سیما

کلیدواژه: دانشگاه تهران جدول ستارگان دورۀ اسلامی آثار نجوم

درخواست حذف خبر:

«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را به‌طور اتوماتیک از وبسایت www.iribnews.ir دریافت کرده‌است، لذا منبع این خبر، وبسایت «خبرگزاری صدا و سیما» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۶۷۴۷۸۵۲ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتی‌که در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.

با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.

خبر بعدی:

لزوم توجه نمایندگان مجلس به نقش دانشگاه در توسعه مازندران

به گزارش خبرگزاری صداوسیمای مازندران،  رحمت عباس‌نژاد سرستی در نشست هم‌اندیشی نمایندگان و منتخبان استان مازندران در مجلس شورای اسلامی با هیاُت رئیسه دانشگاه مازندران به ماموریت‌های توسعه استان مطابق سند آمایش آموزش عالی در استان اشاره کرد وگفت:  جایگاه برتر صنعت دانش‌بنیان، مدرن و دوستدار محیط زیست در کشور، تامین حیات و بقای محیط زیست شکننده و منحصر به‌فرد استان، کاهش اتکای اقتصاد استان به رشد بخش مستغلات و بازار زمین، مدیریت و حکمرانی سیاسی _ اداری شمال کشور، مدیریت و نظارت بازرگانی در سطح فراملی و ملی در شمال کشور و مرکزیت گردشگری طبیعی، ورزشی و فرهنگی در سطح ملی و شمال کشور ازجمله ظرفیتهای موجود برای دستیابی به توسعه بیشتر مازندران است.

دکتر عبدالوحید فیاضی منتخب مردم نور و محمودآباد در مجلس شورای اسلامی نیز با اشاره به این‌که برای بهبود وضعیت استان و کشور و ماموریت‌هایی که در این زمینه بر دوش داریم، باید وارد یک تعامل و مراوده شویم، گفت: آن تعامل، منجر به پیشرفت خواهد شد و ما را به مدار توسعه‌یافتگی نزدیک می‌نماید.

دکتر فیاضی با تاکید بر این مطلب که دانشگاه مازندران با پیشینه بسیار خوب و عناصر کارآمدی که از نخبگان علمی هستند، برای کشور ما کارساز است، تصریح کرد: باید مراتب مراوده و ارتباطات ما با دانشگاه معنادار و هدف‌مند باشد و برای خارج‌شدن از بن‌بست، باید مشکلات را مشخص کرده و راهبرد‌های برون‌رفت از آن را نیز مشخص نماییم و وارد گردونه‌ای شویم که با کار تعاملی، مشکلات و مسایل جامعه و کشور را حل نماییم.

دکتر غلامرضا شریعتی نماینده مردم بهشهر، نکا و گلوگاه در مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست به مسایل و مشکلات استان اشاره کرد و گفت: مازندران عقب‌افتادگی‌های جدی دارد و مشکل اساسی که به نظر بنده سد راه پیشرفت و توسعه استان است موضوع بین سازگاری محیط زیست و پیشرفت و توسعه استان است.

نماینده مردم بهشهر، نکا و گلوگاه در مجلس شورای اسلامی افزود: با توجه به پیشرفت‌های علمی که در کشور در حال انجام است و در سطح دانشگاه‌ها هم بسیار مشهود و محسوس می‌باشد، انتظار می‌رود برای حل مشکلات و مسایل استان نیز به طور جدی دانشگاه‌ها وارد عمل شود.

دکتر شریعتی خاطرنشان کرد: از دانشگاه مازندران با توجه به امکانات و عناصر علمی موجود در آن، انتظار می‌رود مشکلات محیط زیستی و پسماند و ... را حل نماید. دانشگاه مازندران باید شجاعت و جسارت لازم را برای حل معضلات استان با کمک صنعت داشته باشد. ما دانشگاه را برای حل علمی مشکلات نیاز داریم.

دکتر احمد فاطمی منتخب مردم بابل در مجلس شورای اسلامی نیز با تاکید بر این نکته که دانشگاه باید نشاط و امید را به جامعه تزریق کند، گفت: دانشگاه باید جامعه‌ای را که دارای رخوت است، امید را در آن جامعه تقویت نماید.

دکتر فاطمی با انتقاد از برخی از مسوولان به دلیل مواجهه غیراصولی با حضور دانشجویان در فعالیت‌های سیاسی صحیح گفت: اساتید دانشگاه با طرح و ایده به میدان بیایند. از دانشگاه می‌خواهیم در بخش‌های مختلف اقتصادی، گردشگری، پسماند و ... ورود کند و در حل معضلات استان مشارکت فعال داشته باشد.

دکتر حسن حسن‌نتاج منتخب مردم بابل در این نشست با تاکید بر این‌که حل نظام مسایل و مشکلات اساسی کشور باید علمی باشد نه هیاتی و گعده‌ای، گفت: دانشگاه ظرفیت خوبی است که متاسفانه از این ظرفیت، هم در استان و هم در کشور غافلیم.

دکتر حسن‌نتاج یکی از ایرادات دانشگاه‌ها را تقسیم شدن آنها دانست و افزود: از نکات مهم و قابل تامل در دانشگاه‌ها این است که اعتماد به نفس در میان دانشجویان از بین رفته است. اساتید دانشگاه‌ها باید تلاش کنند تا حس خودباوری در بین دانشجویان شکوفا شود که در غیر این‌صورت، قطعا با مهاجرت بیشتر نخبگان مواجه خواهیم بود.

منتخب مردم بابل در مجلس شورای اسلامی، یکی از چالش‌های اصلی استان مازندران را فقدان زیرساخت‌های لازم برای توسعه و پیشرفت عنوان کرد و خاطرنشان ساخت: مجمع نمایندگان استان، ظرفیت بسیار خوبی است که می‌بایست آن را جدی گرفت و از این فرصت در راستای تامین زیرساخت لازم به خوبی استفاده نمود.

دکتر علی‌اصغر باقرزاده نماینده مردم بابلسر و فریدونکنار در مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست گفت: این جلسات می‌تواند در گام اول، دل‌ها را به یکدیگر نزدیک نماید که با این‌کار، افکار هم می‌تواند به تعالی بیاندیشد. افکار مختلفی که موجب خیر و صلاح مملکت و تعالی استان بشود.

دکتر باقرزاده با تاکید بر این نکته که مازندران را به عنوان یک کلان‌شهر می‌شناسیم، اظهار داشت: در بحث منطقه آزاد، تمامی نمایندگان استان در مجلس شورای اسلامی پای کار آمدند و من معتقدم که تمام نمایندگان استان می‌بایست با اتحاد، برادری، وفاق و همدلی و به صورت یکپارچه برای توسعه و تعالی استان مازندران تصمیم بگیرند و عمل کنند.

 ایزدی‌فرد معاون دانشجویی دانشگاه مازندران به اهداف این معاونت در دانشگاه اشاره کرد و افزود: عمده هدف ما در معاونت دانشجویی دانشگاه، سلامت دانشجویان است.

دکتر مرتضی علویان معاون فرهنگی و اجتماعی دانشگاه مازندران با تاکید بر این‌که دانشگاه مادر استان می‌تواند مدیریت کلان استان را برعهده بگیرد، گفت: بسیاری از طرح‌های ما در مازندران، فاقد پیوست فرهنگی است در حالی‌که پیوست فرهنگی بسیار مهم و کارساز است.

دکتر قشقاوی منتخب مردم رباط کریم و بهارستان در مجلس شورای اسلامی نیز که به‌عنوان یکی از مازندرانی‌ها در مجلس حضور دارد، میهمان این نشست بود، بزرگ‌ترین عامل افزایش سکته و سرطان، بی‌توجهی به معضل زباله است که باید حسابی و جدی در این خصوص فکر کنیم، اظهار داشت: خوش‌بختانه زمینه فراهم است و فقط اهتمام ویژه مسوولان را لازم دارد. متاسفانه استان ما به خاطر بی‌توجهی به بازیافت و زباله در مرز سرطان‌پروری قرار دارد.

دکتر قشقاوی با بیان این‌که در این دوره از مجلس شورای اسلامی، افراد قوی و باسابقه‌ای از استان مازندران به مجلس راه یافتند، اظهار داشت: به فضل الهی، حضور شما نخبگان و افراد قوی در مجلس باعث شکوفایی بیشتر استان مازندران شود.

دکتر علی بابایی کارنامی نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس شورای اسلامی نیز در این نشست به توانمندی‌های استان مازندران اشاره کرد و گفت: ظرفیت‌های استان مازندران بسیار بالاست. نادیده گرفتن استان مازندران در سطح ملی نیز، اشتباه بزرگی است. در هیچ کجای کشور نمی‌توانید این امکانات و ظرفیت‌هایی که در مازندران است را مشاهده کنید. ما در مازندران هم دشت داریم، هم کوه، هم دریا، هم جنگل و ...

کارنامی نماینده مردم ساری و میاندورود در مجلس شورای اسلامی افزود: جایی که می‌تواند از این ظرفیت‌ها به نحو مطلوبی استفاده کرده و مشکلات استان را برطرف نماید، دانشگاه است. در گذشته، مسوولان استان، دانشگاه‌ها و ظرفیت‌های موجود در دانشگاه‌ها را ندیدند که امروز ما در حوزه پسماند مشکل داریم. اگر کارگروه‌های تخصصی آن زمان ایجاد می‌شد، اکنون ما این مشکلات را نداشتیم.

دکتر بابایی کارنامی در بخش دیگری از سخنانش به استفاده درست از نخبگان دانشگاهی در سایر کشور‌ها اشاره کرد و افزود: ما در حوزه‌های مختلف از دانشگاه‌های خود غافل شدیم. اکثر کشور‌هایی که موفق هستند به این خاطر است که دانشگاه‌های خود را وارد اتاق‌های فکر خود کرده‌اند. در بحث اقتصاد دریامحور هم نتوانستیم تا به امروز از این ظرفیت‌های علمی موجود در دانشگاه‌ها استفاده نماییم. ان‌شاءالله با تشکیل مجمع نمایندگان استان، باید به سرعت برنامه ریزی کرده و از این استراتژی در راه اعتلای استان بهره بگیریم.


دکتر یحیی کامیابی معاون اداری، مالی و پشتیبانی دانشگاه نیز در این نشست، با تاکید بر این‌که ۹۰ درصد اعتبارات صرف دستمزد و حقوق می‌شود، گفت: در سال گذشته با کمک نمایندگان استان به‌ویژه نماینده شهرستان بابلسر، اعتبار دانشگاه مازندران افزایش یافته است و انتظار داریم برای کسب موفقیت‌های بیشتر، کمک‌های بیشتری به دانشگاه مازندران شود.

دکتر کامیابی با گلایه از این‌که مسوولان استان، ۳درصد بودجه متوازن ما را به سایر دستگاه‌ها اختصاص می‌دهند، اظهار داشت: ما انتظار داریم که این اعتبار به دانشگاه‌های استان مازندران نیز اختصاص یابد.

دکتر جمال قاسمی معاون پژوهش و فن‌آوری دانشگاه نیز در این نشست با اشاره به کارکرد کشوری و جهانی دانشگاه‌ها گفت: ما نباید به دانشگاه‌ها نگاه محلی داشته باشیم که بعضا به دانشگاه‌ها آسیب خواهد رساند. نگاه ما این است که اثرپذیری علمی دانشگاه باید در جامعه احساس شود.

دکتر قاسمی افزود: دو وظیفه قانون‌گذاری و نظارت، از وظایف مهم مجلس شورای اسلامی است. از نمایندگان انتظار داریم که راه برون‌رفت کشور ما از مشکلات موجود را که توجه ویژه به دانش بنیان و دانش‌پایه است در دستور کار قرار دهند. زیرا اگر از فرصت‌ها استفاده نکنیم، همان فرصت‌ها بعدا به چالش تبدیل خواهند شد.